Brancheorganisaties voorspellen: 2010: een jaar van krabben en bijten
Bouwnieuws | Door de redactie
Geplaatst: 26-01-2010
Het wordt zeker geen gemakkelijk jaar. Dat concludeert het EIB en tot deze conclusie komen zo’n beetje ook alle brancheorganisaties in de bouw. Toch zijn er gelukkig ook lichtpunten. De bodem van de crisis is eind vorig jaar bereikt en er zijn al wat zwaluwen aan de horizon gesignaleerd. Maar of die echt definitief de zomer aankondigen zal de tijd uitwijzen, zo leert een rondgang langs de belangrijkste organisaties in de bouw ons.
Door Menno Jelgersma en Hans Ouwerkerk
Hministerie van VROM is terughoudend in voorspellingen over wat 2010 de bouw gaat brengen. Er wordt gemakshalve verwezen naar de Bouwprognoses 2008 – 2013 die aan het einde van het jaar nog even naar buiten zijn gebracht. Hierin valt het aantal nieuwbouwwoningen terug tot circa 75.000 in 2009 en 70.000 in 2010. De arbeidsmarkt voor de bouw staat een verlies van werkgelegenheid te wachten van circa 40.000 á 45.000 voltijd arbeidsplaatsen over de jaren 2009 – 2011. Volgens Van der Laan onderschat de overheid de situatie in de bouw niet. “Daarom heeft dit kabinet maatregelen genomen waarmee we én de bouwsector ondersteunen én tegelijk het algemeen belang in de gaten houden. Met dat algemeen belang bedoel ik niet alleen de continuïteit in de bouw, de werkgelegenheid en het milieu, maar ook het huishoudboekje van de staat”, aldus de bewindsman.
In totaal wordt er zo’n 395 miljoen euro subsidie gestoken in het vlottrekken van stilgevallen bouwprojecten. Eind december verdeelde Van der Laan in het kader van de Stimuleringsregeling € 164 miljoen onder 303 gemeenten. Zij moeten hiermee de start van de bouw van ruim 23.000 koop- en duurdere huurwoningen voor 1 juli 2010 garanderen. Het totaal aantal met ‘crisisgeld’ gesubsidieerde woningen komt daarmee op 36.000. Ook stelde Van der Laan voor dit jaar een garantieregeling voor kopers van nieuwbouwhuizen in het vooruitzicht.
Bouwend Nederland
“De bouw heeft het moeilijk en gaat het nog moeilijker krijgen”, zegt Eelco Brinkman, voorzitter van Bouwend Nederland. “De vooruitzichten zijn somber. Het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid voorspelt nog twee zware jaren. Pas in 2012 ziet het EIB enig licht aan het eind van de tunnel. Onze
sector moet er dus rekening mee houden dat de crisis nog wel enige tijd duurt. Vooral de woning-en utiliteitsbouw krijgt het zwaar. Hoogste tijd dus voor maatregelen.” Die maatregelen ziet hij vooral in het stimuleren van de bouw. “Dat is in het belang van de sector zelf maar ook van onze economie als geheel. Het economisch belang van de bouw is nog steeds groot. Het multipliereffect van onze sector is dat ook. Toeleveranciers profiteren dus mee als het goed gaat in de bouw.” Daarbij pleit Bouwend Nederland voor een tijdelijke verlaging van het BTW-tarief voor nieuwbouw van woningen. Brinkman: “Een maatregel die snel en makkelijk kan worden ingevoerd en die direct effect heeft, dus tijdelijk en verleidelijk. De consument krijgt er net dat zetje mee waardoor de markt weer in beweging komt. Verder moet de politiek stoppen met de discussie over de beperking van de hypotheekrenteaftrek. De woningmarkt is niet gebaat bij onzekerheid. De consument vraagt om duidelijkheid niet alleen nu maar ook over tien, vijftien jaar.”
NVB
Nico Rietdijk, directeur van NVB Vereniging voor ontwikkelaars en bouwondernemers is helder in zijn voorspelling voor 2010. “Veel bouwbedrijven zullen dit jaar vooral bezig zijn met overleven, maar we zien ook dat de economie weer wat begint te gloren. Helaas heeft onze sector te maken met een vertragingsfactor dus zullen daar pas medio 2011 de vruchten van worden geplukt. Desondanks zie ik toch kansen in kleinschalige projecten, herstructurering en de aanpak van leegstaande kantoren.” Op zich zegt Rietdijk niet eens zo heel somber te zijn. “De projectontwikkeling heeft de grootste klap vorig jaar gehad. Het consumentenvertrouwen was op het moment dat de kredietcrisis anderhalf jaar geleden in Nederland uitbrak in één klap weggeslagen. Dat vertrouwen is nu weer aan het groeien met als gevolg dat er ook weer nieuwbouw wordt verkocht. De projectontwikkeling klimt daarmee uit het dal, maar het duurt nog jaren voordat het oude niveau gehaald is.” Voor veel bouwbedrijven voorspelt Rietdijk een zwaar jaar. “Het is positief dat veel bedrijfstakken dit jaar weer groei mogen verwachten, maar niet de bouw, van nature laatcyclisch: de bouwproductie ijlt met een vertraging van anderhalf tot drie jaar na en dat zullen de bedrijven dit jaar merken. Voor velen wordt het krabben en bijten. Maar ik zie wel kansen voor die projecten die precies voldoen aan de wensen van de consument. Ook herstructurering en de aanpak van leegstaande kantoren biedt de sector kansen.”
Neprom
Jan Fokkema, directeur van de Neprom, zegt op zich niet zo pessimistisch te zijn. “We hebben natuurlijk een zeer zwaar jaar achter de rug waarbij de afzet compleet in elkaar is gezakt. In het derde kwartaal kwam er weer wat beweging. De cijfers over het laatste kwartaal zijn nog niet bekend maar die stijgende lijn zal daarin zijn doorgetrokken.” Hij verwacht dat wanneer grootschalige werkloosheid uitblijft, het lichte herstel zich zal doorzetten de komende maanden. “Maar de crisis is nog niet afgelopen dus het blijft wel spannend. Tegelijkertijd is het geld er nog en zijn de inkomens voorlopig op peil gebleven, dus die woonwens komt ongetwijfeld ook weer op gang. Veel ontwikkelaars hebben plannen herontwikkeld naar het goedkopere segment en dat gaat goed, maar ik verwacht dat er ook weer vraag komt naar de duurdere woningen.” Overigens is volgens Fokkema het herstel nog wel broos en moeten er door het kabinet zeker geen bezuinigingenbesluiten worden genomen die de woningmarkt verstoren. “En daarmee doel ik bijvoorbeeld op ingrepen in de hypotheekrenteaftrek en huursubsidie die de betaalbaarheid onder druk zetten. De woningmarkt moet overeind worden gehouden en de maatregelen die er ongetwijfeld komen moeten daarom vooral gericht zijn op een betere aansluiting van huur naar koop.” Hij ziet dit jaar kansen voor de sector als het gaat om duurzaamheid. “Daar kunnen we een slag maken. In nieuwbouw is op dat vlak al heel wat bereikt maar in de bestaande woningvoorraad, winkelcentra en kantoren valt er nog wel kwaliteitswinst te boeken. Partijen die deze opgave goed weten op te pakken en dat goed doen kunnen hun meerwaarde bewijzen.”
Staal
“Wij van Bouwen met Staal hebben uiteraard maar een beperkte blik als het gaat om een prognose voor 2010 voor de totale bouwsector. Maar op basis van de geluiden die we van onze achterban horen, zijn wij niet al te optimistisch over de komende periode”, zegt Rik van Thiel, directeur Bouwen met Staal. “De architectenbureaus hebben aanzienlijk in omvang moeten inkrimpen en zolang investeringen uitblijven, is herstel nog niet in zicht.” Ook de kantorenmarkt ligt stil. “Er is veel leegstand. Alles wat nu nog wordt gebouwd, stond vier à vijf jaar geleden op de planning. Nieuwe initiatieven zijn alleen van de overheid te verwachten”, aldus Van Thiel. Volgens hem bevindt de hallenbouw zich op het niveau van 2003/2004. Dat klinkt op zich niet zo slecht. “Maar ook dat was niet zo’n beste periode zo vlak na de internet-bubble.” Bouwen met Staal zit echter niet bij de pakken neer en heeft twee initiatieven op de agenda staan. De eerste betreft het concept van de Dutch-hall, een energieneutrale hal voorzien van duurzame installaties, die energie genereert met onder andere zonnepanelen. Het gezamenlijke initiatief waarin onder meer Senter Novem, Berenschot en Uneto-VNI participeren moet leiden tot een normering voor de hallenbouw, zoals nu ook voor woningen en kantoren geldt. Het tweede initiatief betreft het samenstellen van een catalogus voor woningbouwcorporaties. Van Thiel: “Het is een handvat om flatgebouwen die in aanmerking komen voor renovatie, conceptueel aan te pakken met optoppen, uitbuiken en het plaatsen van liftinstallaties.” Bouwen met Staal komt medio 2010 met de eerste resultaten.
Koninklijke Hibin
Om goed inzicht te krijgen in de omvang van de crisis in de bouw legt de Koninklijke Hibin haar leden in de tweede helft van januari een enquête voor met vragen over het afgelopen jaar en 2010. Peter van Heijgen, directeur Koninklijke Hibin kan daarom nog niet voor zijn leden spreken, maar verwacht een bouwherstel, puur op ‘eigen gevoel en een positieve instelling’, op zijn vroegst in het vierde kwartaal van dit jaar. “Het is duidelijk dat we ons zorgen maken. Officieel is de crisis voorbij, maar de bouw kent een naijleffect. Bovendien zien we nog geen positief effect van de zogenaamde ‘Van der Laan-subsidies”, aldus Van Heijgen.
Een en ander neemt niet weg dat Koninklijke Hibin initiatieven ontplooit om de kansen die er zijn, te benutten. “We stimuleren woningbouw die is gerelateerd aan duurzaamheid en zoeken naar een koppeling met de Groenregelingen.” Met deze regelingen van SenterNovem kunnen organisaties in aanmerking komen voor een groencertificaat en hiermee een aantrekkelijke financiering krijgen bij één van de Nederlandse Groenbanken. “Het probleem is dat de regelingen ondoorzichtig zijn. Daar zullen we dus ook aan moeten werken.” Verder stimuleert Koninklijke Hibin in raad en daad de opleidingstrajecten en biedt leden onder de noemer ‘Hercules’ activiteiten en producten aan die tot doel hebben de ondernemer sterk uit de crisis tevoorschijn te laten komen. Koninklijke Hibin verlaagde de contributie met vijftien procent. Van Heijgen: “Moeten zij een stap terug doen? Dan doen wij dat ook.”
Buildsight b.v.
Ondanks het prille conjuncturele herstel en de voor 2010 verwachte economische groei, zijn de vooruitzichten voor de nieuwbouwsector volgens marktonderzoeksbureau Buildsight b.v. niet best. Michel van Eekert, partner bij Buildsight: “In 2010 zal het de bouwsector alleen maar slechter gaan. Van het herstel dat voor 2011 wordt verwacht, moeten we ons ook niet al te veel van voorstellen. Het zal nog lang duren voordat het verlies dat in 2009 en 2010 wordt geleden weer goed is gemaakt. Als het al goed te maken is.”
Het is volgens hem vooral de marktsector die zich moet aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid van het bouwen in Nederland in de komende periode. “We moeten meer binnenstedelijk en lokaal bouwen, met duurdere financieringen. De seriematige woningbouw is aan zijn eind gekomen en de kantorenbouw hangt ook een nieuwe manier van werken boven het hoofd. De roep om oplossingen voor de leegstand zwelt bovendien aan”, aldus Van Eekert. De trage reactie van de bouw op de economische toestand heeft er toe geleid, dat in 2009 een erg abrupte daling van de bouwproductie is voorkomen. Van Eekert licht toe: “Dat aannemers hun werk zo veel mogelijk uitsmeren over de tijd draagt hier ook aan bij.” Vooral de bouw van woningen in het westen van het land en de bouw van kantoren blijft hierdoor een dramatisch productieverlies bespaard.
Ondertussen loopt de bouw van woningen in de rest van het land en de bouw van bedrijfsgebouwen sterk terug. Hoewel de planning en financiering van scholen en zorggebouwen er niet makkelijker op is geworden, zal de bouw ervan de komende jaren redelijk doorgaan. Van Eekert: “De economische crisis lijkt het omslagpunt te markeren. Het bouwen zoals we dat gewend waren voor 2009, komt nooit meer terug. Ik verwacht wel nieuwe kansen voor consumentgericht bouwen, samenwerkingen tussen leveranciers en slimme uitvoeringsconcepten zoals prefabricage.”
BFBN betonproducten
2009 was zo slecht nog niet volgens Ton Pielkenrood, directeur BFBN betonproducten. “Je moet natuurlijk niet doen alsof er niets aan de hand is, maar tot de zomer verliep alles zelfs nog redelijk goed.” Wel zag ook hij in de loop van het jaar de orderportefeuilles krimpen en prijzen dalen. “Ik verwacht juist daarom dat 2010 en 2011 slechte jaren voor de bouw zullen worden.” Het vervelende is volgens hem dat het zicht op een verbetering ontbreekt. “Zolang architecten geen werk hebben, volgt er voor ons ook niet zo veel.” Hij spreek de hoop uit dat het werk voor architecten aan het einde van 2010 weer aantrekt. Voor de BFBN betekent de huidige situatie dat de lange termijnstrategieën even in de kast zijn gezet omdat de leden nu behoefte hebben aan direct advies. “We verstrekken informatie bij zaken als arbeidsduurverkorting, vorstverlet en deeltijd-WW. We ondersteunen bedrijven bij reorganisaties maar blijven daarbij vanzelfsprekend ook de prefab betonproducten promoten.” Er is volgens hem veel aandacht in de media geweest voor de actie: haal de bouwvakker uit de modder. Ook regionale kranten pikten het initiatief met de promotie van prefab funderingsbalken goed op. “Het is duidelijk dat we een punt hebben gemaakt”, aldus Pielkenrood. Verder zet de BFBN dit jaar onverminderd in op de lobby voor slopen en nieuwbouw. “Er zit meer subsidie op renovatie. Het is in veel gevallen goed om hiervoor te kiezen, maar je moet er wel met je verstand naar kijken.” Slopen en nieuwbouw levert volgens hem nieuwe comfortabele en veelal duurzame huizen op, waar eindgebruikers optimaal van kunnen profiteren.
BNA
“De architecten hebben een vreselijk jaar achter de rug”, zegt Karin Laglas, directeur van de BNA. In 2009 zag de beroepsgroep de orderportefeuille met maar liefst 45 procent dalen. Bijna alle bureaus hebben wel mensen moeten laten gaan. “Ik ben blij als de Neprom en NVB weer lichtpuntjes zien want dat betekent dat wij ook weer aan de slag kunnen. En wanneer het EIB verwacht dat de uitvoerende bouw in 2012 op peil komt zullen wij daar in 2011 en misschien zelfs al in het laatste kwartaal 2010 iets van merken. Maar vooralsnog ben ik nog wel wat somber. Want het werk dat de herontwikkelingen in het kader van de financiële steunoperatie van het Rijk met zich meebrengt, levert onvoldoende compensatie voor de projecten die zijn stopgezet.” Dit alles wil overigens niet zeggen dat er geen kansen zijn. Laglas: “Ik denk dan bijvoorbeeld aan sectoren als de infrastructuur waar het werk wel doorgaat. Architecten worden nu al eens gevraagd om smaakmakende ontwerpen voor bijvoorbeeld bruggen te maken maar dat zou natuurlijk veel meer kunnen gebeuren. En ik denk ook aan de verbetering van de bestaande voorraad waar ook voor architecten nog veel werk te doen is. Architecten moeten deze tijd vooral gebruiken om bij te scholen en hun bureau op orde te brengen voor het moment dat het werk weer loskomt. Wat dat gaat uiteindelijk toch weer gebeuren.”
Overig Bouwnieuws
|
|