Duurzame bouw begint echt bij eindgebruiker
Bouwnieuws | Ton van der Veeken
Geplaatst: 20-02-2009
In 2015 wil de gemeente Amsterdam als organisatie volledig klimaatneutraal opereren. Dat doel stelt ook eisen aan gebouwen. “Daarom verlangen wij straks van onze verhuurders dat zij investeren in energiebesparende maatregelen. Anders zoeken we andere ruimtes die wel een duurzame exploitatie toelaten.” Aan het woord is Nic Frederiks, adviseur milieu, energie en duurzaamheid Zuidas, het gebied waar duurzame ontwikkeling de norm is.
Door Ton van der Veeken
Erg gelukkig met het woord duurzaamheid is Nic Frederiks niet. Toen hij de betekenis ervan probeerde uit te leggen aan een Britse collega struikelde hij voluit over de eerste lettergreep: duur. “Dan denkt iedereen meteen aan geld, logisch. Vind in onze taal maar eens een beter woord.” Het Engelse ‘sustainability’ drukt volgens Frederiks beter uit wat we met duurzaamheid bedoelen. “Dat betekent zoiets als ‘volhoudbaarheid’. Kiezen we met elkaar voor een levensstijl die we vol kunnen houden en die ook voor volgende generaties voldoende kansen biedt? Daar gaat het om.” En dat is ook waar het bij de ontwikkeling van de Amsterdamse Zuidas om draait. “We ontwikkelen er ideeën hoe we de markt kunnen bewerken en beïnvloeden om zo duurzaam mogelijk te denken en te bouwen”, vertelt Frederiks. Hoe het níet moet is volgens hem zo klaar als een klontje: “Eerst met de hand op de knip zo min mogelijk investeren, het povere idee vervolgens realiseren en het in de maag splitsen van gebruiker, beheerder en exploitant. Die dan opgescheept zitten met een gebouw dat veel te veel energie gebruikt en ook nog slecht bereikbaar is met openbaar vervoer. Waarnaiedereen concludeert: hadden we er maar iets meer geld in gestoken.”
Investeerder
Frederiks heeft daar heel andere ideeën over. Hij vindt dat je moet bouwen voor de eindgebruiker, en dat je die dus bij de ontwikkeling van een gebouw moet betrekken. ”De eindgebruiker is bereid verder te kijken dan bijvoorbeeld de investeerder, en kiest vaker en eerder voor een extra investering vooraf die zich later terug betaalt. Door je van meet af aan te richten op de eindgebruiker kun je veel duurzamer bouwen.” De gemeente kan en moet daarin trendsettend opereren, vindt Frederiks, omdat de gemeente ook vaak eindgebruiker is. “Bij gebouwen die wij laten neerzetten of renoveren moeten we ons laten leiden door het principe van ‘total cost of ownership’ en niet door de hoogte van de initiële investering. Dat is gemakkelijk gezegd, maar het eist vooral van politici dat ze toekomstgericht denken en bereid zijn over de schaduw van hun eigen termijn heen te stappen.” De Zuidas laat zien dat Amsterdam echt duurzame ambities realiseert. Toen Frederiks startte in het project Zuidas dacht hij als rechtgeaard ambtenaar met een duurzame visie dat het logisch is te verwachten dat de overheid de trend zet en dat bedrijven volgen. “Dat gaat dus niet op. Tot mijn verbazing blijken bedrijven de overheid nogal eens een stap voor. Neem ABN AMRO. Dat bedrijf heeft het streven naar duurzaamheid opgenomen in de missie en visie van de bank. Ze hebben bijvoorbeeld een ‘code of conduct’ voor alles wat ze inkopen. Een soort van tien geboden; kwaliteitscriteria voor aanbestedingen. Dat is ooit zo afgesproken en daar houdt men zich sindsdien aan, concernbreed. Daar kan de politiek gestuurde overheid echt iets van leren.”
Een schitterend voorbeeld van bedrijfsmatig duurzaam investeren met visie in de Zuidas is het gebouw van advocatenkantoor Loyens & Loeff. Een gebouw dat niet alleen zeer zuinig omspringt met energie, water en afval, en dat door de ligging optimaal is afgestemd op de mobiliteitsbehoeften van gebruikers en bezoekers, maar ook de gebruikers waarderen het bijzonder. Het is een van de paradepaardjes in de Zuidas. Frederiks: “Dit kantoorgebouw laat zien wat je kunt doen als je van tevoren goed nadenkt over allerlei duurzame criteria. De U-vorm van het gebouw dempt temperatuurverschillen, het dak heeft kleppen die open gaan als het te warm dreigt te worden zodat airco niet nodig is, het regenwater wordt opgevangen om de planten te begieten; je kunt het zo gek niet bedenken of er is aan gedacht en men heeft gekeken naar de haalbaarheid van alle ideeën. Heel belangrijk: vanaf het eerste begin is een innovatief ingestelde adviseur bij de ontwikkelingen betrokken. De formule voor succes! Het gebouw van Loyens & Loeff is wat mij betreft de standaard voor het bouwen in de Zuidas. Dat prikkelende vragen van de Amsterdamse Milieudienst hebben bijgedragen aan de realisering van dit energiezuinige kantoorgebouw is denk ik iets om trots op te zijn.” Het Loyens & Loeff gebouw is wel duurder uitgevallen dan een conventioneel geconstrueerd kantoorpand. De ontwikkelaars stopten er volgens Frederiks een fors deel van hun pr-budget in omdat ze er – terecht – van uitgingen dat het gebouw veel media-aandacht zou krijgen. Uiteindelijk won het gebouw ook een prijs, de MIPIM award 2002, voor beste internationale kantoorgebouw. “Een staaltje pragmatisch denken en van mij mag het. Als je die duurzaamheid maar bereikt, linksom of rechtsom.”
Kritisch
De Zuidas met zijn duurzame gebouwen en openbare ruimte is voor Amsterdam trendsettend. De gemeente, die nu al is genomineerd voor de European Green Capital Award, wil in 2015 als organisatie volledig klimaatneutraal zijn. Gebouwen nemen daarin een belangrijke plaats in omdat ze ‘goed’ zijn voor ongeveer eenderde van het energiegebruik. Niet alleen de eigen gebouwen zijn speerpunt. Ook de gebouwen die de gemeente huurt, neemt men kritisch onder de loep. Frederiks: “Van onze verhuurders verlangen wij straks dat ze investeren in energiebesparende maatregelen. Doen ze dat onverhoopt niet, dan gaan we op zoek naar vervangende huisvesting die wel een duurzame exploitatie toelaat. Uiteindelijk wordt straks alle inkoop van de gemeente gestuurd door het streven naar duurzaamheid. We hebben daar al een lijst met criteria voor. Nu is dat nog vooruitstrevend Zuidas beleid maar over een aantal jaren krijgen alle ontwikkelaars en aannemers die met ons in zee gaan ermee te maken.” Waar Frederiks maar mee wil zeggen: het kan voor leveranciers en partners van de gemeente geen kwaad om het lijstje met duurzaamheidscriteria en de filosofie erachter goed te laten doordringen.
Duurzaamheidscriteria Zuidas acht aandachtsgebieden
Energie en CO2-uitstoot
• veertig procent minder CO2-uitstoot in 2025 (ten opzichte van 1990)
• nieuwe gebouwen zijn zestig procent zuiniger dan de huidige norm
• gebouwen presteren qua duurzaamheid op het hoogste niveau in het toegepaste duurzaamheidssysteem (Zuidas is een pilot voor de richtlijnen van de Dutch Green Building Council)
• koude- en warmteopslag
• monitoring energiegebruik van bestaande gebouwen
• energie-efficiënte straatverlichting
Gezondheid en welzijn
• goede kwaliteit buitenlucht
• uitstekend en gezond binnenklimaat
• buitenverlichting vergroot sociale veiligheid
• openbare ruimte is veilig, toegankelijk, sportbevorderend en schoon
Diversiteit en maatschappelijke verantwoordelijkheid
• jaarlijks verschijnend duurzaamheidsverslag
• ruimte voor initiatieven die diversiteit bevorderen en maatschappelijk relevant zijn
• partijen die actief zijn dragen aan ontwikkelingen elders in de wereld
• ruimte voor kleinschalige creatieve en innovatieve bedrijvigheid
• goede communicatie over duurzaamheidsdoelstellingen om blijvend duurzaam gedrag te bevorderen
Materialen
• verantwoorde omgang met materiaalgebruik
• toegepaste materialen hebben geen schadelijke effecten
• duurzaam gebruik van inrichtingsmateriaal (zoals vloerbedekking)
• leveranciers tonen betrokkenheid door ‘code of conduct’
• gebouwen zijn opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen
Afval
• bouwers tonen hergebruik restmateriaal en afval aan
• bouwen zo veel mogelijk zonder afval
• gescheiden afvalsystemen
Transport en mobiliteit
• hoog niveau infrastructuur
• voldoende parkeerplaatsen voor autodeelsystemen
• bewoners zonder eigen auto besparen geld
• voertuigen van ov-bedrijven voldoen aan de hoogste normen
• straten inrichten als ‘30 kilometer’-zones (behalve hoofdwegen)
Microklimaat
• waterberging binnen het gebied
• ontwerp van gebouwen gericht op prettig binnenklimaat
• weinig tot geen windhinder door slim ontwerpen van straten en gebouwen
• gebouwen profiteren optimaal van zonlicht en zonnewarmte
Ecologie en landschap
• hoogwaardige groenvoorzieningen
• grachten vormen een ecologische verbinding
• zo vroeg mogelijke planting van nieuwe bomen
• zichtbare ecologische waarde
• toepassing ecologische daken
Deze lijst is niet volledig. Lees álle duurzaamheidscriteria met toelichting in het Duurzaamheidsplan Zuidas (mei 2008). Dit plan is te downloaden via https://amsterdam.nl (typ ‘duurzaamheidsplan Zuidas’ in de zoekmachine)
Overig Bouwnieuws
|
|