Zonder prefab ontwerp kun je niet prefab bouwen
Bouwnieuws | Ton van der Veeken
Geplaatst: 11-05-2010
Daken met geïntegreerde zonnepanelen. Gevels voorzien van slimme installatietechnologie die reageert op veranderende omstandigheden, binnen of buiten. Renovatiegevels, compleet met kozijnen en bemetseling. En dat alles prefab. Het zijn maar enkele ontwikkelingen die prima passen binnen de nieuwe bijzondere leerstoel van prof.dr.ir. Chris Geurts aan de TU Eindhoven. Gesprek over innovaties aan de schil van gebouwen en het opleiden van studenten.Chris Geurts bekleedt sinds eind vorig jaar de bijzondere leerstoel Technology of the Building Envelope. Twee dagen per week houdt hij zich gedurende vijf jaar bezig met onderzoek aan de gebouwschil: daken en gevels. De leerstoel wordt bekostigd door TNO en de Stichting Promotie Onderzoek Gebouwschil (SPOG), een initiatief van verschillende partijen uit de bouw die gezamenlijk willen investeren in de ontwikkeling en toepassing van kennis over specifieke eigenschappen van dak- en gevelconstructies.
Samenhang
Gevel en dak vormen samen de gebouwschil van het gebouw, en daarmee de scheiding van binnen- en buitenklimaat. Omdat zij in essentie dezelfde rol vervullen, worden gevel en dak steeds vaker als bouwkundige eenheid gezien. Door ontwikkelingen op het gebied van klimaat, energie, materiaalverbruik en comforteisen veranderen de eisen aan de functies die de gebouwschil vervult. De SPOG bepleit dan ook fundamenteel onderzoek naar deze functieveranderingen en naar de manier om daar het beste mee om te gaan. Tegelijkertijd is onderzoek nodig naar de samenstellende materialen en producten, zowel afzonderlijk als in hun samenhang. Die kar trekt Chris Geurts dus de komende vijf jaar. “De financiering is ook voor vijf jaar geregeld, standaard overigens voor dit soort bijzondere leerstoelen, maar toch: het is een prettige match”, zegt hij vrolijk. Om serieus te vervolgen: “Vijf jaar is een uitstekende periode. In m’n eerste jaar kan ik op zoek naar geschikte studenten die willen promoveren op een van ‘mijn’ onderwerpen. Zo’n promotie-onderzoek duurt vier jaar, dus kan ik dat goed begeleiden en ook afronden.” Dergelijke afstudeerders kunnen volgens Geurts voor bedrijven erg interessant zijn, ze kunnen nieuwe ideeën inbrengen over zowel product- als procesontwikkeling. “En op die manier leiden we mensen op die straks heel concreet en praktisch de verbinding kunnen maken tussen universiteit en bedrijfsleven. Heel belangrijk voor de bouw in Nederland. Op dit moment is er bijvoorbeeld een afstudeerder bezig aan het onderwerp prefabdaken met zonne-energie, een hot item nu.”
Baksteen
Geurts werkt in Delft nauw samen met Jos Lichtenberg. “Zijn leerstoel Bouwproductontwikkeling heeft net als de mijne een verbindende functie tussen individuele richtingen als bouwfysica en constructieleer. Wij willen komen met nieuwe integrale oplossingen. Dat kan zijn op productniveau maar meestal zitten we op systeemniveau. Dan gaat het over toevoeging van nieuwe functionaliteiten. In een gevel kun je bijvoorbeeld veel meer technologie kwijt dan er nu standaard inzit. Het radixgebouw van de Wageningse Universiteit bijvoorbeeld heeft op een mooie manier geïntegreerde installatie- en regeltechniek in de gevels. Daardoor kon de architect de verdiepingshoogte kleiner maken, zodat je meer gebruiksruimte hebt binnen hetzelfde volume. Verrassend door de eenvoud. Naar dat soort verbeteringen zijn wij ook op zoek.”
In samenwerking met de baksteenindustrie werkte Geurts binnen TNO de afgelopen jaren aan een nieuw prefabsysteem voor de grondgebonden woningbouw. Vooral dat soort woningbouw had behoefte aan prefabsystemen die middelgrote aannemers zelf in de eigen hal kunnen produceren. Geurts: “Gevelsluitend baksteen hebben we het genoemd en er zijn enkele huizen mee gebouwd. Prototypes. Het is een systeem dat gemakkelijk valt aan te passen aan andere maar vergelijkbare situaties. Prefab maatwerk als het ware.” So far so good. Maar nu blijkt er geen marktpartij te zijn die er verder mee gaat. Niemand die zei: mooi, nu is het van mij, ik ga het vermarkten. Verdraaid jammer, vindt Geurts, maar het is een
gevaar dat altijd op de loer ligt. Hij legt uit: “Wij denken en ontwikkelen vaak in systemen. Dan haal je verschillende partijen bij elkaar en je komt uit bij een industrieel prefab concept dat ten opzichte van bestaande systemen op zijn minst kostenneutraal is, sneller te plaatsen is, beter van kwaliteit is, energiezuiniger, noem maar op. Iedereen juicht. Maar dán moet er iemand opstaan die het systeem naar een commercieel niveau tilt. Dan zie je nogal eens koudwatervrees. Angst dat de concurrentie de kat uit de boom kijkt en later aanhaakt, pas als de boel rendabel is. Daar kun je als wetenschappelijk onderzoeker en mede-ontwikkelaar uiteraard niets aan doen.”
Integraal
Commerciële traject hebben tijd nodig, denkt Geurts. Hij moet zich daar samen met zijn studenten niets van aan trekken, maar - gefaciliteerd door TNO en bedrijfsleven - fundamenteel onderzoek doen naar slimmere bouwsystemen. Met oog voor de samenhang tussen de drie P’s: product, proces en prestatie. Je kunt nooit iets veranderen aan één van de P’s zonder tegelijk ook aan de andere twee te raken, vertelt Geurts met zichtbaar plezier, want “in het Engels zijn het gelukkig dezelfde drie P’s (Performance, Product and Process). Maar dit terzijde. Neem prefab. Als je prefab wilt bouwen, zul je ook prefab moeten ontwerpen. Nee, dat gebeurt nu niet of nauwelijks. Het betonnen casco voor woningen komt prefab uit de fabriek, maar daarna op de bouwplaats in elkaar gezet en traditioneel afgewerkt omdat er verder niets prefab is ontworpen. Daar ligt een schone taak voor het onderwijs en ik doe dus veel aan technisch ontwerpen. Met alle aandacht voor de details van een gebouw. Daar liggen grote uitdagingen hoor.”
Geurts promoveerde op het onderwerp windbelasting op gevels. Iets wat prima binnen zijn huidige leerstoel past. Wat betekent wind voor de belasting op een gebouw? En wat betekent het voor het gebouw dat ernaast staat? “We weten allemaal dat je uit je hemd waait in de buurt van hoge gebouwen. Binnen de huidige regelgeving zijn dergelijke effecten binnen de gebouwde omgeving niet verdisconteerd. We doen gewoon net alsof er geen ongunstige windeffecten en –krachten optreden. Bij TNO en nu ook in Eindhoven proberen we die effecten in de vingers te krijgen met het doel straks veiligere gevels te construeren. En om erachter te komen of het loont om gevelconstructies te differentiëren: aan te passen aan andere ontwerpwaarden door rekening te houden met verschillende niveaus van windkracht, afhankelijk van bijvoorbeeld de gebouwvorm of invloed van omliggende gebouwen. Daar zijn we erg druk mee. Allemaal leuke dingen kortom. En ondertussen leiden we studenten op met meer gevoel voor onderzoek zodat ze weten wat er allemaal precies achter een ontwerp schuilgaat en meer integraal gaan nadenken. Aan dat soort mensen heeft de bouw behoefte, daar ben ik van overtuigd.”
Overig Bouwnieuws
|
|