Voor kabinet-Rutte is bouwen en wonen bijzaak
Columns | Prof. Adri Buur
Geplaatst: 18-10-2010
 Bouwen, wonen en ruimtelijk beleid zijn al heel lang speerpunten in de nationale politiek met een specifieke bewindsman op dit gebied in het kabinet. Het nieuwe kabinet heeft de bordjes duidelijk verhangen: wonen is één van de aandachtgebieden van de minister van Binnenlandse Zaken. De aftocht is bijna compleet, maar het is de vraag of de bouwsector er echt iets van zal merken.De recente verschuiving van het beleidsterrein in het nieuwe kabinet wekt de suggestie dat de problemen op het gebied van bouwen en wonen vrijwel opgelost zijn. Er zijn voldoende woningen beschikbaar, de betaalbaarheid is gewaarborgd door fiscale faciliteiten en huurtoeslag en verder is het een kwestie van in stand houden. Daarvoor is een specifieke minister niet nodig. Voorts beschikken andere bedrijfstakken evenmin als de bouw over een eigen vakminister. En zelfs de enige die er nog was – voor de landbouw – is bij de kabinetsformatie gesneuveld. Het past allemaal in het verschuiven van zoveel mogelijk – oorspronkelijk door de overheid uitgevoerde – taken naar de markt. Op zich niet nieuws dus en het voorlopige sluitstuk van een al langer bestaande ontwikkeling.
Dit betekent niet, dat bouwen en wonen geen invloed van de overheid ondervinden. De ruimtelijke ordening en de daarmee samenhangende bestemming van de grond, bepalen in belangrijke mate of en waar – bij voldoende koopkracht – gebouwd mag worden. Enige verruiming van de bouwmogelijkheden in het Groene Hart wordt aangekondigd. Inspectietaken verschuiven naar de provincies. Regelgeving blijft eveneens in overvloed bestaan. De kosten van woningen en andere gebouwen zullen in belangrijke mate bepaald blijven door alle eisen die (ook) de overheid hieraan stelt. In die zin verandert er niet veel en in ieder geval niet ten goede. Wel is het ene loket voor de sector om problemen te deponeren en te zoeken naar een oplossing verder uit beeld verdwenen. De kans op een samenhangende behandeling van problemen is kleiner geworden.
Terughoudendheid
Aan directe beleidsmaatregelen vallen te noteren: de huurverhogingen voor bewoners van huurwoningen die een inkomen hebben boven 43 duizend euro zullen huurverhogingen van 5 procent boven de inflatie worden opgelegd. Eigenlijk is het de bedoeling de mensen op deze manier hun huis uit te krijgen. Corporaties zien de Vogelaarheffing vervangen door een nieuwe, die tien keer zo hoog is. Hieruit zou de huurtoeslag voor een deel uit betaald moeten gaan worden. De middelen voor corporaties om onrendabele toppen van nieuwe woningen voor eigen rekening te nemen, worden hierdoor verkleind. Daardoor zullen minder woningen worden gebouwd.
De hypotheekrenteaftrek blijft gehandhaafd. Voor potentiële kopers lijkt hiermee de kou uit de lucht. Dat dit ook op langere termijn zo blijft, valt te betwijfelen. Een verandering blijft boven de markt hangen. Per saldo blijft de onzekerheid en voor zover deze tot terughoudendheid bij de aanschaf van een nieuwe woning leidt, blijft dit bestaan. De invloed van de overheid op de utiliteitsbouwmarkt is beperkt. Het bezuinigingsmes zal merkbaar zijn. Zeker omdat een flink deel van de bezuinigingen op de overheidsuitgaven door provincies en gemeenten zullen moeten worden opgebracht. In combinatie met de financiële positie van gemeentelijke grondbedrijven betekent dit niet veel goeds.
Infrastructuur
Op de uitgaven voor infrastructuur zal worden bezuinigd. Voor wegen en spoor wordt weliswaar 500 miljoen euro meer uitgetrokken, tegelijk moet er een miljard bezuinigd worden. Wet- en regelgeving worden vereenvoudigd (waar hebben dit meer gehoord) en de Crisis- en herstelwet moet een permanent karakter krijgen. De grote vraag is echter of de komende jaren geen nieuwe ombuigingen noodzakelijk zullen zijn. De grootste besparing op de overheid moet komen uit de beperking van het aantal ambtenaren en tegelijk een beperking van de ambtenarensalarissen. Vriend en vijand hebben deze posten al als boterzacht bestempeld. Dit geldt voor nog enkele bedragen in het totale pakket van beperking van de overheidsuitgaven.
Lukt het niet, dan zal de keuze uitgaan naar posten die gemakkelijker aan te pakken zijn. En dat zijn investeringsuitgaven. Alleen een forse toeneming van economische groei kan een alternatief zijn voor minder bezuinigen. Of zal toch een verder oplopende staatsschuld het eind van het lied zijn? Een vergelijking tussen de oorspronkelijke bedoelingen in de verkiezingsprogramma’s en de inhoud van het regeerakkoord spreekt boekdelen. Op zich kunnen deze problemen bij het vinden van posten waarin gesneden kan worden ons alsnog brengen bij een beperking van de hypotheekrenteaftrek. Daar is op termijn veel te halen. Bovendien zijn er verschillende modaliteiten (bijvoorbeeld vormen van verplichte aflossing van de lening) die deze ingreep kunnen laten uitmonden in een zachte landing. Laten we vooral niet vergeten dat in de afgelopen tien jaar al meer dan eens aan de regeling is gesleuteld.
Alles bij elkaar verandert er voor de bouw niet zo veel. Wel is de kans op afremming van de bouwproductie door bezuinigen groter dan op stimulering via soepeler procedures. De tijden dat de overheid als de grote stimulator de bouwproductie probeerde te beïnvloeden ligt al ver achter ons. De maatregelen die het vorige kabinet trof om de vraag naar bouwproducten te ondersteunen hebben een marginaal effect. Alle beetjes helpen en zijn daarom welkom. Voor bedrijven blijven de verwachte maatregelen voor sneller en goedkoper ontslag uit, werknemers zien hun werkloosheidsrechten niet aangetast. Ook hier is het pappen en nathouden. Dat is eigenlijk het probleem met het akkoord waarop het nieuwe kabinet is gebaseerd. Het lost vrijwel niets op. Voor de bouw is het beste vooruitzicht een bloeiende economie. Daar wordt met het voorgenomen beleid nauwelijks een bijdrage aan geleverd. Met of zonder een minister van Bouwen en Wonen.
Overig Columns
|
|